Maciej Maciejewski (1914–2018)

---

Życiorys

Maciej Maciejewski, uznawany za jednego z najlepszych polskich aktorów, rozpoczął swoją artystyczną drogę w latach 1936-1938 w Studiu Operowym przy Operze Warszawskiej. Po raz pierwszy zadebiutował na scenie w 1938 roku, wcielając się w postać Janusza w operze Halka skomponowanej przez Stanisława Moniuszkę. W ciągu swojej kariery brał również udział w kampanii wrześniowej, podczas której doświadczył rany. W latach 1940-1941 przebywał w Grodnie, gdzie rozwijał swoje umiejętności aktorskie w polskim Teatrze Lalki i Aktora.

W 1941 roku artysta powrócił do Warszawy i podjął pracę w Banku Cukrowniczym. Jego wielka pasja do teatru skłoniła go do ukończenia studiów aktorskich w Iwo Galla w Krakowie w 1946 roku, a w kolejnym roku zdał egzamin eksternistyczny. W latach 1944-1946 występował na scenach krakowskich, w tym w Teatrze Groteska oraz w Teatrze Rapsodycznym.

Po krótkim pobycie w Gdyni w latach 1946-1948, gdzie zagrał w Teatrze Wybrzeże, Maciejewski przeniósł się do Łodzi, gdzie w latach 1948-1949 był aktorem Teatru Wojska Polskiego. Od 1949 roku jego kariera na stałe związała się z Warszawą, gdzie w latach 1949-1956 oraz ponownie od 1959 roku występował w Teatrze Polskim. Warto również wspomnieć, że w latach 1956-1959 występował w Teatrze Dramatycznym.

Pierwszy raz przed kamerą Maciejewski pojawił się w 1951 roku, zagrał rolę skrzypka Slavika w filmie Młodość Chopina. Kolejnym projektem, w którym wystąpił, była produkcja Żołnierz zwycięstwa, gdzie zagrał epizodyczną rolę oficera sztabowego. Jego najbardziej pamiętnym wystąpieniem była rola porucznika „Gustawa” w filmie wojennym Kanał, która na trwałe wpisała się w historię polskiej kinematografii. Od tego momentu jego kariera filmowa rozkwitła, a Maciejewski zagrał wiele drugoplanowych ról zarówno w filmach, jak i programach telewizyjnych.

Warto dodać, że artysta wielokrotnie brał udział w spektaklach Teatru Telewizji, a w latach 1958-2008 wystąpił w ponad 40 przedstawieniach. Również od 1951 roku aż do 2003 roku był związany z Teatrem Polskiego Radia, co dodatkowo podkreśla jego wszechstronność. W sferze dubbingu użyczył swojego głosu przysięgłemu nr 6 w polskiej wersji filmu Dwunastu gniewnych ludzi z 1959 roku.

Maciejewski w nieprzeciętny sposób obchodził swoje 100. urodziny, które miały miejsce 1 października 2014. Uroczystości z tej okazji zorganizowano m.in. w siedzibie ZASP. Jego życie zakończyło się 17 maja 2018 roku w wieku 103 lat, co czyni go najdłużej żyjącym polskim aktorem w historii. 25 maja, jego ostatnia droga prowadziła na Powązki Wojskowe w Warszawie, gdzie został pochowany (kwatera E-20-15).

Filmografia

Maciej Maciejewski, znany ze swojej bogatej kariery filmowej, przyczynił się znacząco do polskiej kinematografii, a jego filmografia prezentuje różnorodność ról i projektów. Poniżej zaprezentowana jest tabela z jego osiągnięciami.

Filmy fabularne
Rok produkcji	Tytuł filmu	Reżyseria	Wykonywana rola
1951	Młodość Chopina	Aleksander Ford	skrzypek Slavik
1953	Żołnierz zwycięstwa	Wanda Jakubowska	oficer sztabowy
1954	Pod gwiazdą frygijską	Jerzy Kawalerowicz	Władysław Tomczewski
1955	Podhale w ogniu	Jan Batory, Henryk Hechtkopf	Czepiec
1956	Kanał	Andrzej Wajda	porucznik „Gustaw”
1957	Prawdziwy koniec wielkiej wojny	Jerzy Kawalerowicz	kierownik budowy
1957	Wyspa wielkiej nadziei	Bohdan Poręba	narrator (głos)
1959	Dwunastu gniewnych ludzi	Seweryn Nowicki	przysięgły nr 6 (polski dubbing)
1959	Lunatycy	Bohdan Poręba	Kurowski
1960	Rzeczywistość	Antoni Bohdziewicz	prokurator Wolski
1964	Przerwany lot	Leonard Buczkowski	nauczyciel
1967	Wenus z Ille	Janusz Majewski	archeolog (głos)
1967	Zbrodnia lorda Artura Savile’a	Witold Lesiewicz	Mansfred
1967	Przeraźliwe łoże	Witold Lesiewicz	barman w kasynie
1967	Klub szachistów	Witold Lesiewicz	burmistrz
1970	Epilog norymberski	Jerzy Antczak	mecenas Horn
1972	Waterloo	Jerzy Twardowski	marszałek Michel Ney (polski dubbing)
1976	Ptaki, ptakom…	Paweł Komorowski	Rafał
1976	Ja, Klaudiusz	Izabella Falewiczowa	Pallas
1979	…Cóżeś ty za pani…	Tadeusz Kijański	emisariusz
1979	Racławice. 1794	Lucyna Smolińska, Mieczysław Sroka	Hugo Kołłątaj
1980	Polonia Restituta	Bohdan Poręba	_
1984	Cień już niedaleko	Kazimierz Karabasz	Zygmunt
1986	Maskarada	Janusz Kijowski	_
1987	Krótki film o zabijaniu	Krzysztof Kieślowski	prokurator
1988	Pożegnanie cesarzy	Roman Załuski	Wawrzek
1997	Brat naszego Boga	Krzysztof Zanussi	starzec
2000	Egoiści	Mariusz Treliński	starszy pan
Seriale telewizyjne
1971	Królowa Elżbieta	Zofia Dybowska-Aleksandrowicz	Gardiner (polski dubbing)
1973	Wielka miłość Balzaka	Wojciech Solarz	Gosselin (odc.1)
1977	Lalka	Ryszard Ber	policjant (odc. 8)
1978	Życie na gorąco	Andrzej Konic	Stanisław Majewski (odc. 4-5, 7)
1986	Piotr Wielki	Zofia Dybowska-Aleksandrowicz	Adrian (polski dubbing)
1994	Zespół adwokacki	Andrzej Kotkowski	Piotr Zieliński (odc. 11–12)
1998	Klan	Paweł Karpiński	mężczyzna, którego żona umiera na raka w hospicjum rozmawiający z Józkiem po śmierci Ewy (odc. 92, 100)
2001	Adam i Ewa	różni	profesor Walewski
2002	Samo życie	różni	profesor Pawlicki, wykładowca w Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie, nauczyciel pianistki Zofii Poniemirskiej

Spektakle telewizyjne

W latach 1958 i następnych Maciej Maciejewski zrealizował znaczący dorobek artystyczny, biorąc udział w ponad 40 spektaklach Teatru Telewizji. Jego ostatnią rolą, która miała miejsce na ekranie, był występ w spektaklu zatytułowanym „Przygody Sindbada Żeglarza”, który ukazał się w 2008 roku.

Teatr

Poniżej prezentuję listę znaczących ról teatralnych, które odegrał Maciej Maciejewski w trakcie swojej długiej i owocnej kariery artystycznej. Jego talent oraz wszechstronność pozwoliły mu na przyjęcie różnorodnych postaci, od bohaterów dramatów po role w znanych dziełach literackich.

• 1938: Halka,
• 1945: Konrad Wallenrod,
• 1945: Pan Tadeusz,
• 1945: Beniowski,
• 1946: Mickiewiczowskie ballady,
• 1946: Homer i Orchideja,
• 1946: W małym dworku,
• 1946: Z piosenką przez wieś,
• 1947: Żeglarz jako stary marynarz,
• 1947: Trasa,
• 1947: Balladyna jako Fon Kostryn,
• 1948: Ocalenie Jakuba jako Jakub,
• 1948: Trzech synów jako ojciec,
• 1948: Wesele jako gospodarz,
• 1948: Krwawe gody jako drugi młodzieniec, pierwszy drwal,
• 1948: Igraszki z diabłem jako Lucjusz, Marcin Kabat,
• 1949: Bankiet jako Stefan,
• 1949: Wrogowie jako Grekow,
• 1949: Wesołe kumoszki z Windsoru jako Fenton,
• 1949: Na dnie jako Andrzej Kleszcz,
• 1949: Ostatnie dni jako Bieniediktow,
• 1950: Bóg, cesarz i chłop jako Jan z Chlumu,
• 1950: Don Juan, czyli Kamienny gość jako Don Alonzo,
• 1950: Tai Yang budzi się jako Thsin,
• 1951: Próba sił jako dr Kownacki,
• 1951: Trzeba było iskry jako Edward Wanat,
• 1952: Król i aktor jako Stanisław Staszic,
• 1952: Pułkownik Foster przyznaje jako Ma San,
• 1953: Polacy nie gęsi jako Mikołaj Rej, pan Otwinowski,
• 1953: Horsztyński jako Poeta,
• 1954: Lubow Jarowaja jako Roman Koszkin,
• 1954: Cyd jako Don Ariaz,
• 1955: Lorenzaccio jako Tebaldeo Freccia,
• 1955: Odwiedziny jako Wrona,
• 1956: Święta Joanna jako Robert de Baurdicourt,
• 1957: Don Juan jako Don Alonzo,
• 1957: Imiona władzy jako Klaudiusz,
• 1957: Iwona, księżniczka Burgunda jako Inocenty,
• 1958: Antygona jako chór,
• 1958: Szkoda tej czarownicy na stos jako Rene Ludwik,
• 1959: Wesele pana Balzaka jako Aleksander Weryha-Darowski,
• 1960: Don Carlos jako ojciec Domingo,
• 1960: Noc listopadowa jako Ksawery Bronikowski,
• 1960: Kniaź Mścisław Udały jako Dierżawin,
• 1960: Wielki kram jako Proteusz,
• 1961: Śmierć Gubernatora jako narrator,
• 1961: Wesele jako dziennikarz,
• 1961: Jaskółka jako Semko, książę Mazowiecki,
• 1962: Wieczór poezji Władysława Broniewskiego,
• 1962: Pierścień wielkiej damy jako sędzia Klemens Durejko,
• 1962: Zielone rękawice jako Symoen,
• 1963: Borys Godunow jako Gawriła Puszkin,
• 1963: Droga przez świat jako autor,
• 1963: Sen srebrny Salomei jako Pafnucy,
• 1963: Wit Stwosz i Niobe,
• 1963: Romeo i Julia jako Escalus,
• 1963: Bracia Karamazow jako sędzia śledczy,
• 1964: Dziady jako ksiądz Piotr,
• 1964: Makbet jako Banko,
• 1964: Pies ogrodnika jako Markiz Ricardo,
• 1965: Samochwał albo amant wilkołak jako Zawierucha,
• 1965: Sławna historia o Troilusie i Kresydzie jako Eneasz,
• 1965: Balladyna jako Kirkor,
• 1966: Przesłuchanie Juliusza jako Herber S. Marks,
• 1966: Irydion jako Werres,
• 1967: Jakiej mnie pragniesz jako Sylwiusz Masperi,
• 1967: Nam nie drewno potrzebne jako strażnik,
• 1968: Kobieta bez skazy jako człowiek bogaty i muzykalny,
• 1968: Sułkowski jako Mordwinow,
• 1968: Lilla Weneda jako Lech,
• 1969: Klątwa jako sołtys,
• 1969: Martwe dusze,
• 1969: Jezioro jako Giewont,
• 1969: Szkoła kobiet jako Rozsądnicki,
• 1969: Intryga i miłość jako Miller,
• 1970: Ballada o tamtych dniach jako minister,
• 1970: Nocna eskorta jako baron Maks Stellwag,
• 1970: Na szkle malowane jako Opowiadacz,
• 1971: Wesołe kumoszki z Windsoru jako Ford,
• 1971: Faust jako Altmayer,
• 1971: Niewinni winowajcy jako Murow,
• 1972: Lęki poranne jako Opas,
• 1972: Jak wam się podoba jako Fryderyk,
• 1973: Tragedia optymistyczna jako bosman,
• 1973: Życie jawą jako chłop,
• 1973: Akcja V jako generał Lust,
• 1974: Rumcajs jako Starosta,
• 1974: Po tamtej stronie świata jako Czako, Druh,
• 1975: Mazepa jako Chmara,
• 1975: Otello jako Brabancjo,
• 1975: Cyd jako Don Arias, Don Ferdynand, Król Jan Kazimierz,
• 1976: Maskarada jako wydawca,
• 1976: Antoniusz i Kleopatra jako Emiliusz Lepidus,
• 1976: Maria Stuart jako Amias Paulet,
• 1977: Maskarada jako wydawca,
• 1977: Przy pełni księżyca jako Timofiej,
• 1978: Ballada łomżyńska jako ksiądz,
• 1978: Dla miłego grosza jako szlachcic,
• 1979: Wielka przygoda w małym miasteczku,
• 1979: Cyrano de Berberac jako mieszczanin,
• 1979: Henryk VI na łowach jako Robert,
• 1981: Pan Tadeusz jako Jankiel,
• 1982: Sto rąk, sto sztyletów jako ogrodnik,
• 1982: Vatzlav jako Edypus,
• 1982: Wyzwolenie jako starzec,
• 1982: Gra o Narodzeniu i Męce,
• 1983: Maestro jako Walerian,
• 1984: Wesele jako Dziad,
• 1985: Romulus Wielki jako Odoaker,
• 1985: Żywot Józefa jako Jakub,
• 1986: Fantazy jako ksiądz Loga,
• 1987: Kordian jako papież, prymas,
• 1987: Krótka noc jako kolejarz,
• 1988: Drzewo jako Duda, Kołodziej,
• 1989: Cyklop jako lekarz,
• 1991: Ubu Królem jako król Wacław,
• 1991: Wesele jako Wernyhora,
• 1993: Powrót Odysa jako Femios,
• 1993: Damy i huzary jako Rembo,
• 1994: Chłopcy jako Jan Nepomucen Pożarski,
• 1998: Sędziowie jako ksiądz.

Nagrody i wyróżnienia

Maciej Maciejewski był osobą, która zdobyła wiele wyróżnień oraz nagród przez swoje życie. Jego osiągnięcia zostały docenione na różnych etapach kariery. Poniżej znajduje się zestawienie najważniejszych odznaczeń:

• 1955 – Medal 10-lecia Polski Ludowej,
• 1967 – Złoty Krzyż Zasługi,
• 1975 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• 1975 – Medal 30-lecia Polski Ludowej,
• 1985 – Medal 40-lecia Polski Ludowej,
• 1987 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski.

---

Oceń: Maciej Maciejewski (1914–2018)

---