Jezioro Białe Augustowskie, znane również pod nazwami Jezioro Białe oraz Jezioro Krechowieckie, to miejsce o niezwykłym uroku, zlokalizowane w malowniczym Augustowie. Jego powierzchnia wynosi 480 hektarów, co czyni je znaczącym akwenem na mapie regionu.
Jezioro cechuje dobrze rozwinięta linia brzegowa, która obfituje w liczne zatoki, takie jak Orzechówka, Tartaczna oraz Wierszowiec, jak również półwyspy, które nadają mu charakterystyczny kształt. Południowy brzeg wysunięty jest w kierunku Pień, Dąbek oraz Lisi Ogon, natomiast na północy znajduje się Ostry Róg.
Brzegi jeziora przeważająco są wysokie i porośnięte lasem sosnowym, co sprawia, że otoczenie jest niezwykle malownicze i zachęca do wypoczynku na świeżym powietrzu. W granicach akwenu znajdują się także cztery wyspy, których łączna powierzchnia wynosi 1,5 hektara.
Jezioro Białe jest przedstawicielem typu jezior rynnowych, rozciągającym się równoleżnikowo, a jego dno charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą, z licznymi przegłębieniami oraz wzniesieniami, co dodaje mu wyjątkowego charakteru.
Wzdłuż brzegów jeziora rozciąga się oz, a półwyspy Dąbek oraz Lisi Ogon otaczają jego granice, z Lisi Ogonem wyróżniającym się jako jedna z najlepiej wykształconych form tego typu w rejonie Augustowa.
Warto również wspomnieć, że w osadzie Wojciech, usytuowanej nad jeziorem, Władysław Ślesicki stworzył nagradzany dokumentalny film Płyną tratwy (1962), który obrazuje opowieść chłopca zmuszonego do opuszczenia idyllicznego życia w lesie oraz na jeziorze, aby odnaleźć swoją rolę w świecie pracy tartacznika.
Nieopodal dna jeziora znajdują się również dwa wraki drewnianych łodzi, z których jedna to prawdopodobnie płaskodenna barka o długości około 20 metrów, a druga mogła być wykorzystywana do przewozu turystów po krystalicznych wodach jeziora.
Położenie
Jezioro Białe jest otoczone wyjątkowymi akwenami, łączącymi się w interesujący sposób z innymi jeziorami. Od zachodniej strony jest połączone z jeziorem Necko poprzez malowniczą rzeczkę Klonownica, co tworzy doskonałe możliwości do eksploracji wodnych. W kierunku wschodnim, jezioro to łączy się z jeziorem Studzieniczne, korzystając z przejścia przez śluzę Przewięź, jak również ze stawem Wojciech poprzez urokliwy ciek wodny, który nosi nazwę Królówka.
Warto zaznaczyć, że jezioro Białe znajduje się w obrębie administracyjnym Augustowa od 1973 roku. Zabudowa miejska rozciąga się na południowy zachód od jego brzegów. W rejonie południowo-wschodnim leży osada Przewięź, która należy do gminy Płaska, a także sąsiadujące z nią dzielnice Przewięź oraz Wojciech, które przed rokiem 1973 były samodzielnymi wsiami, a obecnie stanowią części administracyjne Augustowa. Nad północno-zachodnim brzegiem znajduje się natomiast część Augustowa znana jako Klonownica.
Jezioro Białe jest również częścią szlaku Kanału Augustowskiego, którego długość w tym miejscu wynosi 6,7 km (od 36,7 km do 43,4 km kanału). Malowniczy zachodni brzeg jeziora sąsiaduje z linią kolejową nr 40, gdzie znajduje się przystanek kolejowy Augustów Port. Dodatkowo, w Przewięzi, nad miękką wodą, przechodzi most drogowy na śluzie Przewzięź, przy którym prowadzi droga krajowa nr 16, co sprawia, że akwen ten staje się także atrakcyjny z komunikacyjnego punktu widzenia.
Geneza nazwy
Pierwsze wzmianki o nazwie Jeziora Białego Augustowskiego sięgają XVI wieku, kiedy to obszar ten był badany przez wojów Mendoga oraz Giedymina. W tym czasie Leszek Czarny odniósł znaczące zwycięstwo nad Jaćwingami, co mogło przyczynić się do nadania jeziorowi charakterystycznej nazwy.
Jezioro zyskało miano „Białe”, najprawdopodobniej ze względu na ogromną ilość białego ptactwa wodnego, które osiedlało się wzdłuż jego brzegów oraz przemieszczało się nad jego powierzchnią. Alternatywnie, niektórzy badacze sugerują, że nazwa może odnosić się do niezwykle jasnego, wręcz białego koloru dna jeziora, które dodatkowo potęgowało jego malowniczy charakter.
Turystyka
W okolicach Jeziora Białego znajduje się wiele atrakcji, w tym hotele, ośrodki wypoczynkowe, kwatery prywatne oraz pola namiotowe, które są idealne dla turystów szukających komfortowego wypoczynku. Dla miłośników wodnych przygód, po jeziorze kursują statki wycieczkowe Żeglugi Augustowskiej, które umożliwiają odkrywanie uroków tej malowniczej okolicy.
Nad zachodnim brzegiem jeziora, na półwyspie Pień w zatoce Orzechówka, można podziwiać zabytkowy budynek z 1935 roku. Przed 1939 rokiem mieścił Oficerski Yacht Club, którego historia jest integralną częścią lokalnych tradycji żeglarskich.
Na półwyspie Dąbek można odnaleźć tablicę pamiątkową, która upamiętnia 500 radzieckich jeńców zamordowanych w trakcie II wojny światowej. W pobliżu usytuowany jest również imponujący, drewniany budynek znany jako Willa Prezydenta. W dwudziestoleciu międzywojennym pełnił on rolę siedziby Yacht-Klubu Rzeczypospolitej Polskiej, w którym letnie wypoczywanie spędzał m.in. prezydent Ignacy Mościcki.
Gospodarka
Do końca XIX wieku nad jeziorem Białym nie istniały większe zabudowania, ponadto jego eksploatacja ograniczała się głównie do celów gospodarczych, takich jak rybołówstwo oraz spław drewna i towarów poprzez Kanał Augustowski.
Według spisu jezior z 1596 roku, w wodach Białego można było napotkać różnorodne gatunki ryb, w tym: szczupaka, leszcza, sielawę, okonia, węgorza oraz sudaka.
W 1894 roku, w przylegającym do jeziora lesie, rozpoczęto budowę koszar wojsk rosyjskich, a w latach 1897-1898 poprowadzono linię kolejową w pobliżu jeziora. Pojawienie się tych infrastrukturalnych elementów wpłynęło na rozwój regionu.
W 1912 roku zaczęły powstawać wille letniskowe w lesie obok stacji kolejowej Augustów, co świadczyć może o rosnącym zainteresowaniu tym obszarem ze strony turystów.
W czasie I wojny światowej, Niemcy okupujący miasto, w 1916 roku wybudowali w dzielnicy Lipowiec duży tartak, który przetwarzał drewno pozyskiwane z Puszczy Augustowskiej.
W ten sposób, Zatoka Tartaczna stała się istotnym magazynem drewna, które było następnie spławiane Kanałem Augustowskim.
Przypisy
- Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r. [dostęp 23.11.2010 r.]
- Jarosław Szlaszyński, Andrzej Makowski: op. cit. s. 676.
- Krajobraz kulturowy Kanału Augustowskiego. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu, 1999 r., s. 12. ISBN 83-85548-73-4.
- Adam Lasota: Co skrywają wody augustowskich jezior.... [dostęp 24.11.2010 r.]
- Żegluga Augustowska - opis tras. [dostęp 20.11.2010 r.]
- Nazwa nadana w 1934 r. na cześć stacjonującego w Augustowie 1 Pułku Ułanów Krechowieckich w uznaniu zasług włożonych w rozwój miasta. Obecnie nazwa nie jest używana. Zob.: Jarosław Szlaszyński, Andrzej Makowski: Augustów. Monografia historyczna. Augustów: Urząd Miejski w Augustowie, 2007 r., s. 534-535. ISBN 978-83-925620-0-9.
- Anatol Batura: Augustów i okolice. Białystok: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1981 r., s. 51-52.
- Andrzej Ber: Pojezierze Suwalsko-Augustowskie. Przewodnik geologiczny. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1981 r. Brak numerów stron w książce.
- Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 2. Wody stojące, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 r. (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 11. ISBN 83-239-9607-5.
Pozostałe obiekty w kategorii "Jeziora i stawy":
Jezioro Studzieniczne | Necko | Sajenek (jezioro) | Sajenko | Sajno (jezioro na Równinie Augustowskiej) | Staw Studzieniczański | Swoboda (staw) | Ślepe Jeziorka | Wojciech (staw)Oceń: Jezioro Białe Augustowskie