Obwodnica Augustowa

---

Warianty trasy

Wariant GDDKiA

Plan obwodnicy opracowany przez GDDKiA zakładał do 24 marca 2009 roku, że trasa rozpocznie się w Augustowie na przecięciu z drogą nr 61. Projekt przewidywał bieg obwodnicy w północno-zachodnią stronę poprzez miasto, w pobliżu granicy lasu. Następnie planowana trasa skręcałaby na wschód i wkraczała w tereny leśne, a także przekraczała estakadą Dolinę Rospudy w okolicach wsi Szczeberka, kończąc w pobliżu wsi Gatne.

Całkowita długość obwodnicy miała wynosić 17,2 km, z czego 7 km przebiegało przez obszary leśne, w tym tereny chronione w ramach sieci Natura 2000. W planach była również budowa estakady o długości około 500 metrów nad torfowiskami Doliny Rospudy, przystępując do realizacji tego projektu w lutym 2007, lecz w obszarach, które nie obejmowały chronionych terenów.

Zwolennicy trasy przez obszar chronionego krajobrazu, w tym „Puszczę Augustowską”, argumentowali, że ewentualne straty w ekosystemie będą niewielkie i łatwo rekompensowalne. Podkreślali, że wybór tej lokalizacji był właściwy ze względu na możliwość minimalizacji kosztów zewnętrznych wobec środowiska oraz że budowa drogi przez Rospudę jest koniecznością. W planach zaznaczono, iż projekt powstał w miejscu o najmniejszej miąższości torfowiska, gdzie torf występował do 4 metrów głębokości, w przeciwieństwie do większości terenów Doliny Rospudy, gdzie torf sięga do 20 metrów.

Wytyczony wariant alternatywny przez Chodorki wykazał, że tam nie występuje torfowisko, a dno doliny zajmuje grunt mineralny. Jednak przeciwnicy budowy wyrażali swoje obawy co do ochrony unikatowego ekosystemu, proponując alternatywne trasy. Aktualnie wariant GDDKiA został uznany za nieaktualny, a umowa na budowę obwodnicy została zerwana.

Wariant przez Raczki

Rok 2005 przyniósł analizę alternatywnego wariantu, znanego jako „wariant przez Raczki”, opracowanego przez GDDKiA oddział Białystok. Trasa była zaplanowana niemal dokładnie po śladzie dróg DW664 i DW655. Projekt ten został jednak odrzucony głównie z powodu konieczności wyburzenia około 30 gospodarstw i jego przebiegu przez środek dziesięciu wsi. Wariant ten zakładał również przecięcie Rospudy w okolicach Raczek.

GDDKiA, krytykując tę koncepcję, przypisała jej autorstwo organizacjom ekologicznym, mimo że te wcale jej nie popierały. W raporcie oceny oddziaływania na środowisko, sporządzonym dla wszystkich trzech wariantów przez firmę konsultingową DHV w lutym 2009 roku, wskazano, iż wariant przez Raczki jest najmniej szkodliwy. Analizy pokazały, że liczba niezbędnych wyburzeń byłaby niższa niż w przypadku wcześniej forsowanego wariantu przez torfowisko. Wśród przytoczonych argumentów, wskazano również, że trasa w wariancie przez Raczki przecinałaby oczyszczalnię ścieków, leżącą między Raczkami a Dowspudą.

Wariant przez Chodorki

„Wariant przez Chodorki” był propozycją opracowaną przez stowarzyszenie SISKOM w 2006 roku. Zakładał on prowadzenie drogi wzdłuż linii wysokiego napięcia oraz przecięcie Rospudy w Chodorkach, w miejscu istniejącego mostu. W porównaniu do wcześniej omawianych propozycji, ta opcja omijałaby tereny o dużej zabudowie i wymagane byłoby jedynie wyburzenie 2-3 budynków. Projekt uwzględniał także budowę połączenia z obwodnicą Suwałk, a według jego autorów, byłby on krótszy i tańszy od wariantu GDDKiA.

Propozycja ta spotkała się z przychylnością ekologów oraz organizacji pozarządowych, jednak nigdy nie była wnikliwie analizowana przez GDDKiA. Krytyka ze strony przedstawicieli firm konsultacyjnych w wskazaniach na liczne punkty kolizyjne oraz potencjalną przebytą trasą we wsi. Ostatecznie, ta koncepcja nie doczekała się poważnej analizy, a działki pod zabudowę nie były wciąż dostosowywane do jej powstania.

Krytyka i obrona wariantu alternatywnego

Argumentacja przeciwników alternatywnego przebiegu przez Chodorki skoncentrowała się na kilku kluczowych wadach, które miały zniechęcać do realizacji tego projektu. Pośród głównych powodów wymieniano:

• Nieodpowiedni przebieg wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 655, co odcina dostęp do obiektów oraz gruntów,
• Potrzebę wybudowania węzłów drogowych, zajmujących więcej przestrzeni niż zakładano,
• Naruszenie korytarzy ekologicznych chronionych w ramach Natura 2000,
• Opóźnienia w budowie trasy, szacowane na 8-10 lat,
• Oczekiwane wyburzenia 41,25 km drogi i budowa 6 węzłów drogowych.

Zwolennicy wariantu alternatywnego odpowiadają na te zarzuty, kwestionując ich zasadność. Podkreślają, że plany nie były do końca zrealizowane, a ich wariant miałby mniejsze oddziaływanie ekologiczne. Zaznaczają, że nie było możliwości kompletnym pominięciem terenów chronionych oraz stwierdzają, iż opóźnienia są przedwczesne i według ich wskazania maksymalnie wyniosą 6 lat.

Również naukowcy z Państwowej Rady Ochrony Przyrody podają, że przeprowadzenie trasy nie wpłynie na istniejące siedliska przyrodnicze oraz z korzyściami porównania z rządowym rozwiązaniem wystąpią znacznie mniejsze straty. Torfowiska na trasie alternatywnej uznawane są za pospolite, co różni się od rzadkich w Polsce torfowisk soligenicznych, przez które prowadzić miałby wariant przez Rospudę. Zgłoszenia z terenów alternatywnych wskazują również na możliwość ochrony unikalnych gatunków roślin, których występowanie w okolicy Chodorek jest znacznie rzadziej spotykane.

Porównanie przebiegu tras

Wszystkie warianty rozpoczynają się w tym samym miejscu, w pobliżu Augustowa, przy skrzyżowaniu drogi krajowej nr 8 i 61. Trasa w wersji „oficjalnej” wcześnie skręca na północ, prowadzi przez skraj lasu w rejonie Wójtowskie Włóki i kontynuuje na północny wschód, przecinając Dolinę Rospudy w szerokim miejscu.

Wersja „przez Chodorki” po drodze omija mniejsze miejscowości, biegnąc wzdłuż linii wysokiego napięcia, a następnie przez Kurianki, Józefowo oraz Poddubówki, przy czym łączyła się z planowaną obwodnicą Suwałk. Przebieg tej trasy prowadziłby przez dolinę o znacznie mniejszej szerokości w porównaniu do wariantu rządowego, co sugeruje mniejsze oddziaływanie na tamtejszy ekosystem.

Stanowisko Komisji Europejskiej

W lutym 2007 roku, Unia Europejska zażądała niezbędnych wyjaśnień dotyczących realizacji projektu budowy obwodnicy, co skutkowało natychmiastowym nakazem wstrzymania wszelkich prac budowlanych. W dokumencie wysłanym przez Komisję Europejską, datowanym na 12 grudnia 2006 roku, sygnowanym przez Stawrosa Dimasa, zaadresowanym do Minister Spraw Zagranicznych Anny Fotygi, wyszczególniono kilka kluczowych kwestii, które wzbudziły zaniepokojenie.

• Po pierwsze, zgodnie z aneksem do raportu określającego oddziaływanie na środowisko, realizacja tego przedsięwzięcia przyczyni się do pogorszenia siedlisk oraz znaczącego niepokojenia gatunków ptaków, dla których obszar Natura 2000 ustanowiono. Jest to naruszenie zapisu artykułu 6 ust. 2 dyrektywy 92/43, gdyż dojdzie do zmiany statusu ochrony tego obszaru na mniej korzystny niż przed rozpoczęciem projektowania,
• Po drugie, raport przedstawiony Komisji nie dostarczył jednoznacznych konkluzji dotyczących potencjalnego wpływu inwestycji na stosunki wodne w tym obszarze. Warto zaznaczyć, że Państwowa Rada Ochrony Przyrody zwróciła uwagę, iż budowa mostu przez dolinę Rospudy, w preferowanej lokalizacji, stanowi zagrożenie dla wzorców hydrologicznych ekosystemu doliny, co może wywrzeć negatywny wpływ na różnorodność biologiczną oraz siedliska, które zależą od aktualnych warunków hydrologicznych,
• Wreszcie, projekt przedłożony jako forma kompensacji przyrodniczej dla tego przedsięwzięcia nie spełnia wymogów stawianych przez prawo unijne.

Warto dodać, że według informacji przekazanych przez GDDKiA, minister środowiska w marcu 2006 roku przekazał Komisji Europejskiej wszystkie dokumenty związane z aspektami ochrony środowiska przy budowie obwodnicy Augustowa. W tym przypadku nie zgłoszono żadnych zastrzeżeń ze strony ekspertów Komisji Europejskiej.

Kalendarium

1998

W grudniu 1998 roku dwie organizacje pozarządowe, Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Ekologicznych „Ruch na rzecz Ziemi” z Suwałk oraz Oddział Północno-Wschodni Pracowni na rzecz Wszystkich Istot z Siemiatycz, zgłosiły swoje obawy odnośnie do proponowanych projektów planów zagospodarowania terenów gmin Augustów i Nowinka.

W planach było przeprowadzenie obwodnicy Augustowa przez obszary, które miały stać się rezerwatem. Trasa miała przebiegać zaledwie kilkaset metrów od stanowisk cennych dla ochrony miodokwiatu krzyżowego.

1999

W marcu 1999 roku miały miejsce pierwsze protesty przeciwko budowie obwodnicy w wariancie zatwierdzonym przez Generalną Dyrekcję Dróg Publicznych (GDDP), co zbiegło się z obradami Wojewódzkiej Komisji Ochrony Przyrody.

Pikietujący, pod kierownictwem badacza flory Doliny Rospudy, dr. Wojciecha Adamowskiego z Uniwersytetu Warszawskiego, organizowali konferencje prasowe, zwracając uwagę na ważność utworzenia rezerwatu w dolinie.

W czerwcu tego samego roku, po inspekcji lokalnej, Komisja Ochrony Przyrody zadecydowała, że planowana trasa przecinać będzie Rospudę, co spotkało się z dużym sprzeciwem.

W listopadzie zorganizowano ogólnopolską akcję informacyjną o znaczeniu ochrony Doliny Rospudy.

2001

Między 2001 a 2003 rokiem Biuro projektowe Transprojekt przygotowywało projekt budowlany obwodnicy i raport o wpływie planowanej inwestycji na środowisko.

2003

Na początku grudnia 2003 Komisja Europejska ogłosiła, że wsparcie finansowe dla Via Baltica zależeć będzie od wykonania Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko.

2005

W grudniu 2005 rząd polski zatrzymał budowy obwodnic na trasie Białystok – Augustów, co powiązano z Via Baltica, po tym jak wojewoda podlaski naruszył prawo przystępując do inwestycji.

2006

W lutym 2006 roku Scott Wilson Ltd wygrał przetarg na strategię rozwoju korytarza Via Baltica. Zespół rozważał ponad 30 wariantów trasy, w tym przez Łomżę i Białystok. Jan Szyszko zaproponował budowę tunelu w Rospudzie zamiast estakady, lecz wrócił do pierwotnego planu w lipcu.

23 miasta zorganizowały spotkanie, aby popierać trasę przez Łomżę. GDDKiA czekała na oceny strategiczne, a KE skrytykowała inwestycję na terenach Natura 2000.

2007

Komisja Europejska oznajmiła, że przebieg obwodnicy Augustowa narusza unijne prawo, rozpoczynając postępowanie przeciwko Polsce.

W lutym 2007 Rzecznik Praw Obywatelskich, Janusz Kochanowski, dołączył do przeciwników budowy. Unia Europejska zagroziła natychmiastową akcją prawą. Demonstracje oraz zaskarżenia w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym stały się codziennością, a Greenpeace założył obóz protestacyjny.

Jarosław Kaczyński i Lech Kaczyński zaangażowali CBA, aby sprawdzić procedury przetargowe. Komisja Europejska ostrzegała Polskę, aby zakończyć prace budowlane i udzielić odpowiedzi w tydzień. Krajobraz polityczny spowiły demonstracje i debatę publiczną.

W sierpniu zaproponowano trasę Łomża-Chodorki-Suwałki jako alternatywę dla budowy przez Rospudę.

2009

W styczniu oddział GDDKiA w Białymstoku zerwał umowę na budowę obwodnicy Augustowa kierując się interesem publicznym. Nowy projekt trasy omijał obszary Natura 2000 i został oparty na ekspertyzach Okrągłego Stołu. W sierpniu Sekretarz Rady Ministrów opublikował nowy projekt przebiegu dróg ekspresowych, w tym Via Baltica.

2010

W maju GDDKiA ogłosiła przetarg na budowę nowej obwodnicy Augustowa oraz drogi ekspresowej S-61, przewidując 42 miesiące na realizację projektu.

2011

Na początku 2011 roku przyznano kontrakt na budowę obwodnicy Augustowa firmie Budimex SA, z umową podpisaną w marcu o wartości 659 mln zł, z okresem zakończenia prac w 42 miesiące.

2012

W grudniu 2012 wojewoda podlaski wydał zezwolenie na realizację inwestycji drogowej związanej z obwodnicą.

2014

7 listopada 2014 obwodnica Augustowa oficjalnie została oddana do użytku, będąc rezultatem wieloletnich starań, sporów i negocjacji dotyczących ochrony środowiska i zaspokajania potrzeb infrastrukturalnych regionu.

---

Oceń: Obwodnica Augustowa

---